Μοναστήρια & Εκκλησίες στο Ρέθυμνο

Mεγάλος αριθμός από Μοναστήρια και εκκλησίες στο Νομό Ρεθύμνου χτίστηκαν , τόσο κατά την παλαιοχριστιανική και τη βυζαντινή περίοδο. Οι Βυζαντινές εκκλησίες πλησιάζουν κατ 'εκτίμηση τις 300 ενώ τα μοναστήρια περίπου τα 30. Η επικρατούσα αρχιτεκτονική κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο ήταν αυτή της «βασιλικής», οι οποίες διακρίνονται από την ξύλινη οροφή τους και τα τρία κλίτη τους, από τα οποία το μεσαίο κλίτος είναι υπερυψωμένο

Τα απομεινάρια 18 βασιλικών αυτού του τύπου έχουν βρεθεί στο Ρέθυμνο. Ωστόσο, το αρχιτεκτονικό στυλ που επικράτησε καθ 'όλη τη βυζαντινή περίοδο, από τον 9ο αιώνα μέχρι και την Ενετοκρατία, ήταν αυτό της σταυροειδούς βασιλικής με τρούλο. Τόσο οι σταυροειδούς τύπου όσο και οι μονόκλιτες εκκλησίες βρίσκονται διάσπαρτες σε διάφορα σημεία του νομού και αποτελούν πολύτιμα δείγματα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής του νόμου Ρεθύμνης.

Οι Παλαιοχριστιανικές και οι βυζαντινές εκκλησίες, εκτός από το ιδιαιτερο αρχιτεκτονικό ύφος, εμφανίζουν και υπέροχη εσωτερική διακόσμηση με ψηφιδωτά στις παλαιοχριστιανικές βασιλικές και τοιχογραφίες στις βυζαντινές εκκλησίες. Τα ψηφιδωτά είναι συνήθως γεωμετρικού τύπου με σχήματα και μοτίβα που προέρχονται από τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής ενώ οι τοιχογραφίες των εκκλησίων που χτίστηκαν μετά τον 11ο αιώνα, απεικονίζουν μοτίβα αφηγηματικό χαρακτήρα.

Οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν, καθώς και τα υλικά σχετίζονται με το χρονικό διάστημα που κατασκευάστηκαν. Αυτό έγινε πιο εμφανές κατά την περίοδο της Κρητικής Αναγέννησης, και πιο συγκεκριμένα από τον 15ο αιώνα και μετα, όταν η βυζαντινή εικονογραφία και τις παραδοσιακές τεχνικές συμπληρώθηκαν από τα στοιχεία της αναγέννησης των δυτικών χωρών. Όπως έχει ήδη αναφερθεί παραπάνω, ο αριθμός των εκκλησιών είναι τόσο μεγάλος ώστε σε αυτό το σημείο μπορούμε να εισάγουμε μόνο μερικά από τα πιο σημαντικά παραδείγματα.

Παλαιοχριστιανική Βασιλική Πανόρμου - Νοτιοδυτικά του χωριού του Πανόρμου και 30 χλμ ανατολικά του Ρεθύμνου βρίσκεται η μεγαλύτερη παλαιοχριστιανική εκκλησία της Κρήτης ανασκάφηκε το 1948. Η βασιλική είναι αφιερωμένη στην Αγία Σοφία έχει ξύλινη στέγη και χρονολογείται από τον 5ο αιώνα.

Παλαιοχριστιανική Βασιλική Αρχαίας Ελεύθερνας - Βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ελεύθερνας, στη θέση του Κατσίβελος. Αποτελει δειγμα τρίκλιτης βασιλικής, διαθέτει πλούσιο ψηφιδωτό διάκοσμο και χρονολογείται μεταξύ 6ου ή τον 7ου αιώνα.

Άγιος Ιωάννης στο Γερακάρι - Έξω από το χωριό Γερακάρι, και 41 χλμ από το Ρέθυμνο, αποτελεί το 13ο αιώνα εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Αυτή η μονόκλιτη εκκλησία έχει κεραμοσκεπή. Τα θολωτά νάρθηκας προστέθηκε αργότερα. Η εκκλησία είναι διακοσμημένη με ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες.

Παναγίας στην Ρούστικα - Η δίκλιτη εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία και τον Χριστό τον Σωτήρα βρίσκεται στην περιοχή Λιβάδι, στο χωριό Ρούστικα, 21 χλμ από το Ρέθυμνο. Οι τοίχοι στο εσωτερικό του ναού καλύπτεται με τοιχογραφίες που χρονολογούνται από 1381. Στο κωδωνοστάσιο υπάρχει επιγραφή από το έτος 1627.

Η Μονή Πρέβελη του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου (Ευαγγελιστής), βρίσκεται στα νότια του Νομού Ρεθύμνου και είναι ο ιερός τοπος της Ιεράς Μητροπόλεως Λάμπης και Σφακίων, στου οποίου τη πνευματική δικαιοδοσία ανήκει. Η μονή αποτελείται από δύο κύρια συγκροτήματα κτιρίων, τα Κάτω (Κάτω), Μονή Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή και το πίσω (Πίσω), Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου που είναι σε λειτουργία σήμερα.

Η Μονή Αρσανίου βρίσκεται 12 χιλιόμετρα ανατολικά του Ρεθύμνου. Θα πρέπει να ιδρύθηκε κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας από κάποιο μοναχό Αρσένιο που έδωσε το όνομά του.Ωστόσο, υπάρχει και μια άλλη αποψη, που υποστηρίζει ότι το όνομα προέρχεται από κάποια Αρσινόη που άφησε την περιουσία της για την κατασκευή της μονής. Ο σταυροειδής με τρούλο ναός που βλέπουμε σήμερα κτίστηκε το 1888 και είναι αφιερωμένος στον Άγιο Γεώργιο. Αυτή είναι η δεύτερη εκκλησία και χτίστηκε στη θέση του προηγούμενου ναου που υπήρξε απο το 1600. Το μοναστήρι, το οποίο στεγάζει ένα μουσείο και ένα συνεδριακό κέντρο, ανακαινίστηκε το 1970 και το  είναι διακοσμημένα με τοιχογραφίες.

Μονή Αρκαδίου Η ιστορία της μονής χρονολογείται από τα βυζαντινά χρόνια, όταν ένας μοναχός, ενδεχομένως Αρκάδιο, ίδρυσε το μοναστήρι το οποίο με τη σειρά της πήρε το όνομά του. Ήδη από τον 16ο αιώνα το μοναστήρι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πολιτιστική ζωή της Κρήτης. Υπήρχαν πολλοί μοναχοί και πλούσια βιβλιοθήκη και ένα σχολείο. Η τουρκική εισβολή μείωσε τις πολιτιστικές δραστηριότητες της για μια λιγο, αλλά η Μονή Αρκαδίου ήταν σε θέση να ανακάμψει γρήγορα και να λάβει ένα μοναδικό προνόμιο ανάμεσα ελληνικά μοναστήρια: οι Τούρκοι επέτρεψαν τον ήχο της καμπάνας στο μοναστήρι.

Η Μονή δεν αποδείχθηκε μόνο ένα αξιόλογο πολιτιστικό κέντρο, αλλά και διαδραμάτισε πολύ σημαντικό ρόλο στον αγώνα κατά των Τούρκων: όταν ο τουρκικός στρατός (15.000 άνδρες) περικυκλωσαν το μοναστήρι, το Νοέμβριο του 1866, οι 300 αγωνίζομενοι άνδρες και 600 γυναίκες και τα παιδιά είχαν καταφύγει σε αυτό. Όταν οι τοίχοι έπεσαν και οι Τούρκοι άρχισαν τη σφαγή, ένας από τους αντάρτες, Κωστής Γιμπουδάκης, ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη  του μοναστηριού. Αυτή η ηρωική πράξη θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες στην ιστορία της Κρήτης και έχει μετατρέψει τη Μονή Αρκαδίου σε ένα από τα  Ευρωπαικά Μνημεία για την Ελευθερία.

Υπάρχει ένα μουσείο στο μοναστήρι με πολλά εντυπωσιακά κειμήλια του 1866  απο το Ολοκαυτώμα και μερικές όμορφες εικόνες. Πολλές προσπάθειες έχουν καταβληθεί για την αποκατάσταση της Μονής τα τελευταία χρόνια.